7 februari 2022
Verschenen  op 4 februari 2022 op  German Foreign Policy (*)
Nederlandse vertaling door Ander Europa
Met dank voor de toelating tot publicatie

De machtsstrijd die het Westen tegen Rusland voert, leidt in Duitsland tot een langdurige stijging van de aardgasprijzen, en tot een tendens naar onbetrouwbare leveringen. Dit is het gevolg van de plannen van de Duitse regering om in de toekomst meer afhankelijk te worden van de invoer van vloeibaar gas. Vloeibaar gas is in de huidige situatie duurder dan pijpleidinggas, en is ook onbetrouwbaarder. Tankers met vloeibaar gas kunnen op elk ogenblik naar een andere bestemming worden omgeleid indien hogere prijzen kunnen worden verkregen. Bovendien is vloeibaar gas “bijna even schadelijk voor het klimaat als steenkool”, aldus een deskundige van het Duitse federale milieuagentschap. Vertegenwoordigers van de industrie bevestigen dat de Nord Stream 2 pijpleiding nog steeds niet in gebruik zal worden genomen, ook al zou deze het huidige gastekort in Duitsland, dat ernstige proporties aanneemt, kunnen verhelpen. Gas is duurder dan ooit. Het niveau van de Duitse gasopslagfaciliteiten is lager dan het ooit is geweest in deze tijd van het jaar. De bevoorrading zou instorten als het maar een week koud zou zijn. Berlijn dringt aan op de invoer van gas uit Groningen – en verhindert zo de sluiting van dat gasveld, ondanks het risico op aardbevingen.

Duurder dan ooit

 Hans-Wilhelm Schiffer, een expert op het gebied van energie bij het Studies Committee van de Londense World Energy Council, en die ook in Duitsland voor die organisatie werkt, heeft onlangs nauwkeurige gegevens gepresenteerd die illustreren hoe de hoge kosten van gas van het afgelopen jaar de energiekosten van Duitsland zullen doen stijgen. Uit deze gegevens blijkt dat de energiekosten van januari tot november 2021 met 55 procent omhoog zijn geschoten, in vergelijking met dezelfde periode van het voorgaande jaar, tot een prijs van 58,7 miljard euro.[1] De maand december, waarin de prijzen opnieuw aanzienlijk zijn gestegen, is in deze kosten niet meegerekend. Dat deze stijging hoofdzakelijk is toe te schrijven aan de ontwikkeling van de gasprijzen, blijkt uit het feit dat in de eerste elf maanden van 2021 ongeveer 23,1 miljard euro is betaald voor de netto-invoer van gas – tweemaal zoveel als in dezelfde periode van het voorgaande jaar. Wegens de stijging van de energiekosten vindt de Duitse regering het nodig om huishoudens met een laag inkomen een verwarmingssubsidie te geven, [2] die als ontoereikend is bekritiseerd.

Korter aanbod dan ooit

 Naast de prijsstijging is er nu ook een tekort aan gas. Eind januari was het niveau van het gas in de opslagfaciliteiten gedaald tot onder de kritische grens van 40 procent, lager dan ooit voor deze tijd van het jaar. Volgens een expertise die in 2015 in opdracht van het Duitse ministerie van Economie is uitgevoerd, zou 40 procent nodig zijn voor een koudegolf van een week.[3] In het (onwaarschijnlijke) geval dat zich aan het einde van de winter van 2021-22 een koudegolf van 30 dagen voordoet, zouden de opslagfaciliteiten 50 procent moeten bevatten om de gasvoorziening van Duitsland op te vangen. De media zijn begonnen de publieke opinie voor te bereiden op het geval dat de gasreserves ontoereikend zouden blijken. Volgens de officiële richtlijnen “Crisispreventie Gas” zullen de klanten van het bedrijf die hebben ingestemd met een onderbreking van hun gastoevoer, in ruil voor compensatie in speciale clausules, als eerste hun toevoer moeten stopzetten.[4] Vervolgens moet worden getracht extra gas uit de buurlanden in te voeren. De volgende stap zou zijn het achtereenvolgens stilleggen van door gas aangedreven elektriciteitscentrales, hetgeen de Duitse elektriciteitsvoorziening ernstig zou schaden. Vervolgens zouden ook de particuliere huishoudens van hun gasvoorziening worden afgesloten.

Nord Stream 2: “Nuttig”

 De hoge kosten van aardgas en het tekort eraan zijn in toenemende mate te wijten aan de hegemoniestrijd van Berlijn en het Westen, die in hun pogingen om dominantie te verwerven over Oost- en Zuidoost-Europa, Rusland met toenemende agressiviteit aanvallen. Dit is bijvoorbeeld de reden waarom de Nord Stream 2 pijpleiding niet in gebruik is genomen. Na jaren van vertragingen als gevolg van sancties, wordt het goedkeuringsproces nu opgehouden door de Duitse Bundesnetzagentur. Vanuit de energie-industrie wordt gemeld dat Nord Stream 2 zou kunnen bijdragen aan het verlichten van het gastekort. De pijpleiding is “nuttig voor de energie-industrie”, zegt de voorzitter van de Raad van Bestuur van Eon, Leonard Birnbaum.[5]  De voorzitter van de Bundesnetzagentur, Jochen Homan, heeft deze week bevestigd dat een beslissing over de goedkeuring van de pijpleiding op zijn vroegst in de zomer kan worden verwacht. Dit betekent dat de pijpleiding niet beschikbaar is om het huidige gastekort tegen te gaan, of om het aanbod te vergroten en zo de prijzen te verlagen.

LNG: “Bijna net zo schadelijk voor het klimaat als steenkool”

 Zoals de zaken er nu voor staan, zullen de inspanningen van de Duitse regering om in de toekomst meer vloeibaar aardgas (LNG) te introduceren, op lange termijn leiden tot een aanzienlijke stijging van de aardgasprijzen. Onlangs heeft de Duitse minister van Economische Zaken, Robert Habeck, in de Bundestag aangekondigd dat Berlijn de bouw van twee LNG-terminals, in Brunsbüttel en in Stade, zal steunen, waardoor de invoer van Russisch gas kan worden verminderd. LNG is echter aanzienlijk duurder dan pijpleidinggas. Eon-voorzitter Birnbaum merkte deze week op: “als de prijs moet dalen, moet er meer pijpleidinggas naar Europa komen.”[6] Bovendien is de levering van LNG vorig jaar zeer onbetrouwbaar gebleken. Terwijl het Russische gas altijd volgens het contract naar Duitsland is gestroomd, zijn de leveringen van LNG-importen uitgebleven als gevolg van de hogere prijzen die in Oost-Azië worden betaald. [7] Bovendien is vloeibaar gas aanzienlijk vervuilender dan pijpleidinggas, omdat het in een ingewikkeld proces moet worden gekoeld en per schip over lange afstanden moet worden vervoerd. Als men al deze emissies bij elkaar optelt, zou het “bijna even schadelijk voor het klimaat zijn als steenkool”, meldde een deskundige van het Federaal Milieuagentschap.[8] Bovendien zouden de VS de belangrijkste LNG-leverancier van de EU zijn, met hun beruchte fracking-gas, berucht vanwege de milieuschade die fracking veroorzaakt.

Aardbevingsrisico

De pogingen van Berlijn om niet-Russische aardgasbronnen aan te boren, leiden momenteel tot ernstige geschillen met Nederland. Duitsland importeert al geruime tijd uit het enorme aardgasveld bij Groningen. Maar omdat het decennialange oppompen van het gas steeds meer aardbevingen veroorzaakt, had de regering in Den Haag aangekondigd het winningsproces bij Groningen medio dit jaar te willen stoppen. Dit wordt nu echter verhinderd, omdat Duitsland aandringt op voortzetting van de aanvoer, en zelfs een aanzienlijk grotere aanvoer van gas uit Groningen wil dan voorheen. Volgens informatie uit de sector is GasTerra, de Nederlandse gasleverancier, contractueel verplicht om aan de vraag van Duitsland te voldoen. In Groningen dreigt dus geen stopzetting van de winning, maar juist een uitbreiding ervan – en daarmee ook een verhoogd risico op aardbevingen.[9] Reeds half januari werd lokaal geprotesteerd, weliswaar tot nu toe zonder succes.

(*) German-Foreign-Policy.com wordt gerealiseerd door een groep onafhankelijke journalisten en sociale wetenschappers die “permanent de hernieuwde pogingen van Duitsland opvolgen om terug een hoge machtsstatus te verwerven op economisch, militair en politiek vlak.” De meestre artikels zijn zowel in het Duits als het Engels beschikbaar.

[1] Klaus Stratmann: Deutschlands Energierechnung steigt deutlich – bei weiter hoher Abhängigkeit von Russland. Handelsblatt.com 27.01.2022.

[2] Ein bisschen Wärme. Frankfurter Allgemeine Zeitung 03.02.2022.

[3], [4] Klaus Stratmann: Gasvorräte unter der kritischen Grenze. Handelsblatt.com 03.02.2022.

[5] Eon-Chef Birnbaum: „Wir brauchen russisches Gas“ – Nord Stream 2 „energiewirtschaftlich hilfreich“. rnd.de 01.02.2022.

[6] Eon-Chef Birnbaum: „Wir brauchen russisches Gas“ – Nord Stream 2 „energiewirtschaftlich hilfreich“. rnd.de 01.02.2022.

[7] Zie ook Pipeline Blockade during the Natural Gas Crisis.

[8] Marcus Theurer: Flüssig-Erdgas für Deutschland. Frankfurter Allgemeine Sonntagszeitung 30.01.2022.

[9] Lukas Kotkamp: The Netherlands‘ earthshaking gas deal with Germany. politico.eu 27.01.2022.

[10] Gerrit Hoekman: „Schlag ins Gesicht der Groninger“. junge Welt 14.01.2022.