Axel Troost is Duits parlementslid voor Die Linke, en woordvoerder over financiële politiek. Hij bezocht Griekenland, en sprak er met de mensen die instaan voor het economisch project van Syriza. De website van de parlementaire fractie van Die Linke publiceerde een interview met hem, dat we naar het Nederlands vertaalden. Het interview leert een en ander over Syriza, maar ook over de houding van Die Linke, toch een sterkhouder binnen Europees Links.
In Griekenland vinden op 25 januari vervroegde verkiezingen plaats. Syriza, de zusterpartij van Die Linke, heeft volgens de peilingen een goede kans deze vcrkiezingen te winnen. Jij was drie dagen in Griekenland en hebt er gesproken met politici van Syriza. Hoe zien zij de toestand in Griekenland?
Zij zijn zeer optimistisch, en gaan ervan uit dat zij de verkiezingen duidelijk zullen winnen. Zij zijn ook zeker dat de lopende campagne in de twee resterende weken nog op veel tegenwerking zal stuiten.
Syriza zal mogelijk na een verkiezingszege coalitiepartners nodig hebben. Wie komt daarvoor in aanmerking en hoe moeilijk kunnen de onderhandelingen worden?
Daarover wordt nu nog niet nagedacht omdat het helemaal niet duidelijk is hoe de verkiezingen zullen uitdraaien. Het is niet uitgesloten dat geen enkele sociaaldemocratische kracht nog in het parlement zal vertegenwoordigd zijn. Er is de Pasok en er is de nieuwe partij die Papandreou met krachten uit de sfeer van de Pasok heeft opgericht. Beide partijen liggen momenteel rond de drie a vjf procent. In Griekenland is er een kiesdrempel van drie procent. Het is dus mogelijk dat geen van deze twee partijen het nieuwe parlement haalt. Het wordt hoe dan ook moeilijk, indien Syriza geen absolute meerderheid haalt, te komen tot een duidelijke meerderheid.
Stel dat het lukt en Syriza een regering leidt, komt er dan een grote confrontatie rond de schuldenlast van Griekenland?
Het wordt ingewikkeld waarbij het, volgens mij althans, in eerste instantie niet gaat om een vermindering van de schuldenlast, maar wel om de herfinanciering van leningen die aflopen. Dit jaar moet Griekenland 22 miljard euro vinden om dergelijke leningen te herfinancieren. Dat geld gaat Griekenland niet vinden op de kapitaalmarkten, tenzij aan een afgrijselijke rentevoet. Daar moet dus over worden onderhandeld.
Daarnaast komt de schrapping van een deel van de schuldenlast zeker ter sprake. In dat verband wordt voor dit of volgend jaar een Europese conferentie over de schulden voorgesteld, waarbij de discussie dan gaat over een kwijtschelding niet alleen voor Griekenland maar ook voor andere landen uit Zuid-Europa. Maar nu echt nodig is een overgangsfinanciering zodat Syriza haar Nationaal Plan voor Wederopbouw, dat het zwaartepunt vormt van haar alternatief, kan realiseren.
Geld in ruil voor hervormingen, dat is de oplossing die de Troika voorstaat. Jij hebt in Athene gesproken met de politici van Syriza die gaan over economisch en financieel beleid. Iedereen schijnt het eens te zijn dat er in Griekenland wantoestanden waren en zijn. Welke hervormingen heeft het land nodig, en waarin verschillen de voorstellen van de Troika en die van Syriza?
Dat is een centrale kwestie, en dit moet men weten in Duitsland en Europa: Syriza wil niet terug naar het jaar 2010 of 2008. Veertig jaren regering van de Pasok en van Nieuwe Democratie hebben de economie kapot gemaakt en geleid tot een systeem van corruptie en vriendjespolitiek met enorme achterstallen in de inning van belastingen, zwartwerk en smokkel. Veertig procent van de economie is zwart. Alleen al de smokkel van olie, benzine en tabak leidt tot een jaarlijks verkies van bijna 20 miljard euro aan belastingen. Dat moet worden aangepakt. En dat is de laatste vier jaar onder de Troika verwaarloosd. De huidige regering heeft in overleg met de Troika niet meer gedaan dan blind gekort op personeel en sociale uitgaven, maar helemaal niet gezorgd voor meer efficiëntie in de openbare dienst of in de inning van belastingen. Dat wil Syriza aanpakken om dank zij regelmatige fiscale inkomsten de financiële middelen te mobiliseren voor een ander beleid. Syriza wil korte metten maken met het soberheidsbeleid zodat de crisis niet meer wordt afgewenteld op de zwaksten in de samenleving. Dat staat haaks op de besparingsdiktaten van Merkel, de Troika en Co, en daarover zal dus hard worden gepraat.
Veel Duitse critici denigreren Alex Tsipras en het programma van Syriza. Dat klinkt dan bijvoorbeeld als volgt:”De afspraken met de EU en het IMF annuleren, het ambtenarenapparaat weer opblazen, het vrolijke leventje van vroeger weer oppakken, dat is de boodschap van Tsipras.” Kan je het programma van Syriza zo samenvatten?
Neen, zeker niet. Dat is onbeschaamd zeker als het van partijen komt zoals de CDU en de SPD waarvan de zusterpartijen in Griekenland verantwoordelijk zijn voor de onhoudbare toestand. Het programma van Syriza is een intelligent samenlevingsproject. Wie kijkt naar de plannen voor het fiscaal en arbeidsmarktbeleid, voor de nieuwe opzet van de sociale zekerheid en voor de omvorming van de politieke instellingen kan niet om de vaststelling heen: dat zijn intelligente hervormingen en geen revolutie. In die zin moet het ook voor de Duitse linkerzijde duidelijk zijn dat het niet de bedoeling is – zoals in Latijns-Amerika het geval was met Chavez – dat Syriza overgaat tot grote nationaliseringen en dergelijke. Een regering van Syriza zal onmiddellijk ingrijpen in het sociaal beleid en de arbeidsmarkt, bijvoorbeeld door maatregelen voor de schulden die wegen op de kleine en middelgrote bedrijven om de interne markt nieuw leven in te blazen. Ze zal ook een stevige financiele basis leggen onder de overheid. Daarvoor moeten eindelijk ook de rijken en de betere verdieners over de brug komen. Tot nog toe ontbrak dat. Syriza zal de decennia oude economie van cliëntelisme eindelijk afschaffen.
En hoe moet dat konkreet lukken?
Syriza mikt op een programma met vier peilers. De eerste is de aanpak van de humanitaire crisis en het bestrijden van de armoede. Dat gaat ondermeer om het verzekeren van de toegang tot energie en gezondheidszorg, maar ook om huursubsidies, voedingsbonnen, pasjes voor openbaar vervoer en het verhogen van de pensioenen lager dan 430 euro netto. Dat programma kost twee miljard euro.
De tweede peiler is het aanzwengelen van de economie. Men moet weten dat vele kleine en middelgrote ondernemingen inmiddels grote schulden hebben in de vorm van achterstallen aan de belastingen en de sociale zekerheid. Maar deze bedrijven vormen het hart van de Griekse economie. Daarom moeten er in alle regio’s snel bemiddelaars komen die met deze bedrijven onderhandelen zodat ze terug economisch actief worden, opdrachten aannemen en aanwerven. Daarnaast moet onmiddellijk het minimumloon, dat in 2010 afgesproken werd tussen ondernemers en vakbonden, weer vastgelegd worden op 751 euro. Bovendien liggen reeds vier wetsontwerpen op tafel die terugkomen op de versoepeling van de mogelijkheid tot ontslag en de inperking van het stakingsrecht, en die het arbeidsrecht en collectieve arbeidsovereenkomsten weer laten gelden. Dat zijn allemaal zaken die door de regering onder druk van de Troika werden opgeheven.
De derde peiler is een programma voor de arbeidsmarkt. Syriza wil onmiddellijk 300.000 arbeidsplaatsen scheppen voor langdurig werklozen. En dit zal Duitse oren wat ongewoon in de oren klinken: de keuze van de aan te werven personen gebeurt via computers, om cliëntelisme te vermijden.
De vierde peiler, en dat is allicht de kern van de aanpak, is de institutionele en democratische omvorming van het politieke systeem. Daartoe behoren de hervorming van de fiscale administratie, het vastleggen van fiscale procedures, ervoor te zorgen dat niet na iedere verkiezing de topposities in de fiscale administratie herverdeeld worden naar politieke kleur. Als ik deze fiscale hervormingen zou voorleggen aan mijn collega’s in de financiële commissie van het Duitse Parlement zou niemand zeggen dat hiermee het socialisme wordt ingevoerd.
Laten we het nog kort hebben over de schuldenproblematiek. Welke betekenis hebben de verkiezingen in Griekenland voor een stopzetten van de soberheidspolitiek?
Dank zij de leningen toegestaan door overheidsinstellingen zijn de lopende interestbetalingen in het geval van Griekenland haalbaar. Het nieuwe probleem is dat steeds opnieuw geldschieters gevonden moeten worden die geld aan redelijke voorwaarden ter beschikking stellen om schulden die vervallen te herfinancieren. Als dat geld er niet is dreigt er chantage. Zoals gezegd moet Griekenland in 2015 22 miljard euro herfinancieren. Strijd is nodig opdat het IMF en het Europees Stabiliteits Mechanisme deze nodige middelen ter beschikking stellen. Dat leidt tot een gevecht rond principiële keuzen. Ik heb Syriza aangeraden de strijd aan te gaan tegen het lopende soberheidsbeleid en de compleet onzinnige eisen van de Troika, maar niet onmiddellijk te gaan voor een schuldkwijtschelding enkel voor Griekenland. Dan is er in Europa brede ondersteuning te vinden bij linkse partijen, vakbonden en sociale bewegingen. Op dat punt kan een brede solidariteitscampagne met Griekenland georganiseerd worden.
Maar om het lopende soberheidsbeleid te keren is Europees een meerderheid nodig. Is dat haalbaar?
Het is zeker moeilijk. De Duitse regering, dus Merkel en Co, en Co is in dit geval de SPD, willen koste wat het kost aan het huidge beleid vasthouden. Anderen zoals Frankrijk en Italie, maar ook Juncker, hebben erkend dat deze politiek naar een economische katastrofe leidt, met een dreigende deflatie en aanhoudend hoge werkloosheid. Zij zoeken nu naar een variante die vasthoudt aan soberheid voor de overheid en zogenaamde “hervormingen” in de arbeidsmarkt en de pensioenen, maar met erkenning van de noodzaak van economische groei. Zo wordt tenminste erkend dat het soberheidsbeleid niet werkt en de economie en samenleving ruïneert. Hier kan men aanknopingspunten vinden en duidelijk maken dat het in Griekenland niet gaat om grote openbare investeringsprogramma’s. Die staan hoegenaamd niet centraal in het programma van Syriza, dat steunt op de vier vermelde peilers. Mits parlementaire en buitenparlementaire ondersteuning van de linkerzijde in de eurozone kan zo misschien bereikt worden dat geduld wordt dat Syriza het programma in de praktijk brengt dat het Griekse volk in meerderheid heeft gewild.