15 mei 2025 – In 2020 kreeg de Europese Commissie de opdracht om in naam van de lidstaten te onderhandelen met producenten van het coronavaccin met het oog op de gemeenschappelijke aanschaf ervan. Dit leidde in 2021 tot een mega-contract met Pfizer. Over de waarde ervan werden bedragen van 20 à 35 miljard euro genoemd. Men zou dan ook normaal mogen onderstellen dat de uitvoering van een dergelijke opdracht met de grootst mogelijke transparantie zou verlopen. Maar dat was niet het geval. Commissievoorzitter von der Leyen zelf onderhandelde met Pfizerbaas Bourla via sms-berichten en telefoontjes, wat pas bij het publiek bekend werd dankzij een artikel van de New York Times. Zich beroepend op de openbaarheid van bestuur vroeg de NYT inzicht in de documenten, maar de Europese Commissie beweerde dat die niet bestonden… Ook anderen wilden weten wat von der Leyen en Bourla zoal besproken hadden, maar ook zij botsten op de weigering van de Commissie. Zo werd Pfizergate geboren, het schandaal van een multi-miljardencontract dat gesloten werd zonder sporen na te laten. De verdediging van de Commissie berustte erop dat sms-berichten geen ‘documenten’ zijn en dus niet moeten gearchiveerd worden. Over de redenen van de geheimdoenerij heeft men het raden. Maar het is bijvoorbeeld wel merkwaardig dat op een parlementaire vraag naar de hoeveelheid belasting die Pfizer in Europa betaalde op haar enorme winsten de Commissie niets wist te antwoorden. En het is zeer twijfelachtig of von der Leyen met haar sms’jes gunstige voorwaarden bedongen heeft; vaccinprijzen die Pfizer aanrekende waren volgens sommigen 10 keer te hoog. Het hielp ook niet dat Bourla tot twee keer toe weigerde aanwezig te zijn op een hoorzitting georganiseerd door het Europees Parlement.

Het heeft allemaal niet belet dat Frau von der Leyen in 2024 voor een tweede mandaat als Commissievoorzitter werd aangeduid. Het is wel wat vervelend voor haar dat het Europees Hof van Justitie nu met een antwoord komt op de vraag of de Commissie de transparantieregels overtreden heeft door te weigeren documentatie over de onderhandelingen met Pfizer publiek te maken. Volgens het Hof had de Commissie dit wel degelijk moeten doen. Of de Commissie in beroep gaat tegen de uitspraak is nog niet bekend. Verleden jaar deed ze dit in een gelijkaardige zaak, waarbij de vrijgegeven contracten zodanig gecensureerd waren dat er nauwelijks iets leesbaars van overbleef.

Wat in de hele affaire ook opvalt is dat het alleen door het initiatief is van een buitenlandse krant, de New York Times dan nog wel, dat de zaak aan het rollen kwam. Je zou toch denken dat de Europese regeringen die de Commissie de opdracht gaven tot de vaccinaankoop een oogje in het zeil zouden houden en zich regelmatig zouden informeren over het verloop van de onderhandelingen. De vaccins moesten uiteindelijk door de lidstaten betaald worden. Maar het verhaal over een success story, “een klein Europees mirakel” volgens de Commissie, bleek er vlot in te gaan.

Volgens sommigen betekent de uitspraak van het Hof een zware slag voor de geloofwaardigheid van von der Leyen, en zal transparantie in het Europees beleid voortaan veel beter gegarandeerd zijn. Men zou het graag geloven, maar alle partijen van het ‘extreme centrum’ staan achter de oorlogsmodus die de gewezen Duitse defensieminister op energieke wijze belichaamt. Bij oorlogsdreiging, ook al bestaat die maar in de breinen, ontslaat men niet zo vlug zijn top-generaal. En ‘transparante bewapeningsplannen’ zijn een eersterangs oxymoron. (hm)