18 mei 2021 –  Toeval, maar net als de staat Israël meedogenloze bombardementen aan het uitvoeren is op mensen, ziekenhuizen en mediagebouwen in de Gazastrook, wordt bekend hoe lichtzinnig de Europese Commissie omspringt met initiatieven van Europese burgers die proberen iets te doen tegen het Israëlisch apartheidsregime. In 2019 wilden enkelen van hen een Europese petitie lanceren, een zogenoemd ‘Europees Burgerinitiatief’. Mits het bijeenbrengen van 1 miljoen handtekeningen uit 7 lidstaten kan daardoor de Europese Commissie verzocht worden een wettelijk initiatief te nemen dat tegemoet komt aan de bedoelingen van de petitie. De petitie “Stopzetting van de handel met Israëlische nederzettingen in de bezette Palestijnse gebieden” was als volgt gemotiveerd:

“Om de Israëlische schendingen van het internationaal recht en de mensenrechten niet te erkennen of te helpen, heeft de EU de plicht om de handel met de Israëlische nederzettingen, die bezet Palestijns gebied koloniseren, stop te zetten

De Europese Commissie is exclusief bevoegd voor handel. Als zodanig en in het licht van haar verplichtingen krachtens het internationaal recht om Israëls onrechtmatige daden in bezet Palestina niet te erkennen of te steunen, moet de Commissie 1. Formeel erkennen dat handel met de Israëlische nederzettingen zowel voor de EU als geheel als voor alle Lid-Staten verboden is. 2. Een verordening afdwingen die garandeert dat goederen en diensten die geheel of gedeeltelijk van dergelijke nederzettingen afkomstig zijn, niet langer op de Europese markt worden gebracht.”

Al bij al is het een  gematigd voorstel, dat niet zo ver gaat als de BDS campagne: Boycott, Divest and Sanctions. En toch, tot het verzamelen van handtekeningen voor het burgerinitiatief is het nooit gekomen, want de Commissie weigerde de petitie te registreren; het viel zogezegd buiten het kader van haar bevoegdheden.

Tegen deze gang van zaken werd een zaak ingespannen bij het Europees Hof van Justitie, en op 12 mei ll. deed het daarover een uitspraak. Verwacht natuurlijk niet dat dit Hof zich over de grond van de zaak uitspreekt. Maar het vond toch dat de motivatie van de Commissie onvoldoende was: “Deze bevat onvoldoende informatie om het de indieners mogelijk te maken de  redenen te kennen voor de weigering tot het registreren van het Europees burgerinitiatief”. Op basis daarvan annuleert het Europees Hof van Justitie de beslissing van de Commissie om de registratie van het burgerinitiatief te weigeren.

De praktische implicatie is niet dat de Europese petitie nu kan van start gaan, maar dat de Europese Commissie haar besluit beter moet motiveren…

Deze gang van zaken toont ook de beperkingen aan van deze zogenoemde Europese directe democratie. Twee jaar wachten op een rechterlijke uitspraak, en dan nog niet weten of men een tweede poging kan ondernemen… Maar zelfs in dat geval, en bij het welslagen van de petitiecampagne, heeft de Commissie nog vrij spel om ermee te doen wat ze wil; ze wordt alleen uitgenodigd een wetsvoorstel te doen.

Het is natuurlijk opnieuw toeval, maar net dezer dagen werd de Conferentie over de Toekomst van Europa geopend, “uw kans om uw stem te laten horen, om te zeggen in wat voor soort Europa u wil leven, om onze toekomst vorm te geven”. Het ‘Europees burgerinitiatief’ is misschien een indicatie voor de mate waarmee men naar uw stem wil luisteren. (hm)