4 november 2011 – Het referendum in Griekenland is van de baan. Enkele dagen nadat hij de Europese Unie en de internationale financiële markten op hun grondvesten deed daveren met de dreiging de Grieken naar hun mening te vragen, heeft de Griekse premier Papandreou het voorstel weer ingetrokken. Volgens hem was het enkel een middel om de rechtse oppositie te dwingen kleur te bekennen. Nu de Nieuwe Democratie zich onder die druk duidelijk heeft uitgesproken voor het Europees “hulp”plan is een referendum niet meer nodig. De weg ligt nu open naar een regering van nationale eenheid om het Europese plan door te voeren. Deze regering van nationale eenheid komt dan best onder zijn leiding, aldus Papandreou.
Wat dus op het eerste zicht een democratische opening kon lijken vanwege Papandreou, was niets anders dan een manoeuver om aan het massaal verzet in de Griekse samenleving het hoofd te bieden met een regering van nationale eenheid, liefst onder zijn leiding.
Tot nog toe probeerde de rechtse politieke oppositie in Griekenland politiek winst te boeken door zich te verzetten tegen het Europese plan: het moest heronderhandeld worden, en er moesten in Griekenland zelf belastingverlagingen komen.
Waarom reageerde de Europese elite zo geschokt op het voorstel van het Griekse referendum, en het risico dat dit zou uitlopen op een massale afwijzing van het Europese plan? Indien de “neen” het zou gehaald hebben werd een staking van betalen van de Griekse overheid onvermijdelijk. Dat zou op zijn beurt twee gevolgen hebben.
Enerzijds zou daarmee bewezen zijn dat een lidstaat van de eurozone over de kop kan gaan, wat van de weeromstuit zou geleid hebben tot grote druk op Italië. Tijdens de Griekse turbulentie van de laatste dagen betaalde Italië al meer dan 6% op overheidsobligaties, wat gelet op de omvang van de Italiaanse staatsschuld op den duur onhoudbaar is. Wanneer het Griekse voorbeeld zou bewijzen dat ook een faillissement van Italië niet ondenkbaar is, zou de rente op Italiaanse schuld helemaal door het dak gaan, en Italië inderdaad zijn schulden niet meer kunnen betalen. Tegen dergelijke situatie zou geen Europees noodfonds opgewassen zijn. De enige oplossing zou erin bestaan dat de Europese Centrale Bank haar onbeperkte financiële middelen (zij kan geld bijdrukken) inzet om de Italiaanse overheidsfinanciën te ondersteunen, maar dat is binnen de huidige verdragsregels en politieke verhoudingen onmogelijk, en een kentering op dat vlak in federaliserende richting zou te veel tijd kosten, als de politieke wil daartoe al zou bestaan.
Een tweede gevolg van een Grieks faillissement zou zijn dat de verzekeringscontracten afgesloten op Griekse overheidsobligaties moeten uitbetaald worden (de fameuze credit default swaps). Niemand weet echter over welke bedragen het hier gaat, en wie eventueel zou moeten betalen. Immers, niet alleen houders van Griekse overheidsobligaties hebben dergelijke verzekeringscontracten afgesloten. Ook speculanten hebben massaal dergelijke verzekeringscontracten afgesloten. Het is alsof je een brandverzekering afsluit op een huis dat je niet bezit. Als het huis afbrandt wordt je vergoed. Omdat speculanten massaal dergelijke verzekeringscontracten hebben afgesloten op Griekenland zou een Grieks faillissement kunnen leiden tot een kettingsreactie op de internationale financiële markten, waarbij allerlei grote financiële instellingen niet in staat zouden blijken de contracten uit te betalen die zij met speculanten hebben afgesloten. Niemand weet precies om welke sommen het gaat, en dat verhoogt precies de zenuwachtigheid rond de mogelijkheid van een Grieks ‘wanordelijk’ faillissement, zoals dat dan wordt genoemd. (fs)