door Frank Slegers
15 januari 2018

Oh, wat haat ik de Volkskrant. Dit weekend was het weer raak. Een lang interview met Liliane Marijnissen, de nieuwe fractieleider van de SP, werd neergezet als de aankondiging van ‘een nieuwe koers’. Marijnissen staat open ‘voor vluchtelingendeals met Afrika’, terwijl onder haar voorganger Roemer de deal met Turkije nog zwaar werd bekritiseerd. Door de andere kranten en op de sociale media werd deze framing kritiekloos overgenomen.

Van een nieuwe koers van de SP lijkt nochtans niet echt sprake. Al in volle vluchtelingencrisis pleitte Europees parlementslid Dennis de Jong voor ‘opvang in de regio’. Het verkiezingsprogramma van de SP in 2017 pleitte voor ‘aanmeldcentra aan de buitengrenzen’ van de Europese Unie. Een blik op de kaart volstaat om te weten dat Europa omringd wordt door water, en dat je ook met een zwemdiploma de Europese buitengrenzen niet haalt. Dat betekent dus opvangkampen in het Midden-Oosten en Noord-Afrika, of nog meer naar het Zuiden. Dat je dan akkoorden gaat sluiten met landen ‘in de regio’ is een logische stap.

Geen ‘nieuwe koers’ dus, maar wel een foute. De voorstellen zijn niet nieuw, en ook niet origineel: het is momenteel mainstream in Fort Europa. Ook de kritiek is bekend. De belangrijkste is dat ‘opvang in de regio’ vandaag al een feit is. Het Vluchtelingenverdrag voorziet echter dat vluchtelingen van daar overgebracht worden naar derde landen waar ze een nieuw bestaan kunnen opbouwen. Het is hier dat het schoentje wringt. Wat herplaatsing van erkende vluchtelingen betreft blijft het beleid beperkt tot symbolische druppels op een hete plaat. In de praktijk gaat Europa op slot.

‘Een nieuwe koers’ van de SP zou zijn te erkennen dat de Europese Unie en ook Nederland veel meer vluchtelingen kunnen en moeten opvangen dan nu het geval is. In Nederland worden opvangcentra gesloten wegens gebrek aan vluchtelingen. Nederland vindt het fijn zich te verstoppen achter de impasse in de Europese Unie. De SP doet precies hetzelfde wanneer ze niet de confrontatie aangaat met het Europese non-beleid, en zich verstopt achter allerlei hersenspinsels over ‘opvang in de regio’ en ‘aanpakken van de oorzaken’. In Libië alleen al verblijven 40.000 door de VN erkende en geregistreerde vluchtelingen, dus waar wachten we op om deze mensen een veilig huis te bieden? Waarom bieden we geen perspectief aan de tienduizenden mensen die nu al hun derde Griekse winter meemaken in mensonwaardige kampen?

De Franse president Emmanuel Macron geeft aan wat de volgende stap kan zijn van het mainstreambeleid: het selectief overbrengen uit Afrika van symbolische groepjes vluchtelingen, na ‘deals met Afrika’, gekoppeld aan een repressief beleid in eigen land tegen mensen zonder verblijfsvergunning dat zo hard is dat het zelfs in de eigen meerderheid van Macron voor beroering zorgt. Het alternatief in de EU is dat van een aantal lidstaten uit Centraal-Europa: geld geven ‘aan Afrika’ om de Europese grenzen helemaal dicht te gooien.

Hellend vlak

De SP zal antwoorden dat er toch wel een verschil is tussen de SP-koers en het Europees beleid: de SP wil namelijk alleen akkoorden sluiten met landen in de regio die, in tegenstelling tot bijvoorbeeld Turkije, beantwoorden aan een aantal normen. Maar klopt dit wel? Marokko lijkt volgens Marijnissen te kunnen. Dennis de Jong stelde een conferentie voor met de ‘Arabische leiders’, dus die konden blijkbaar ook door de beugel. Een hellend vlak…

De echte vraag is echter: als je de lat relatief hoog legt, zoals Marijnissen aangeeft te doen, zijn deals met Afrikaanse landen niet voor morgen. Wat doe je ondertussen met al die mensen op de vlucht? De vraag wordt niet echt gesteld door de journalist van de Volkskrant. Die was allicht ook meer geïnteresseerd in een kop die doet verkopen dan in het lot van de vluchtelingen. Wat ga je doen? Net als Nederland je verstoppen achter de impasse in de EU? Of uiteindelijk toch deals sluiten met bedenkelijke regimes in naam van het minste kwaad? Of het recht op asiel in Nederland herstellen…

Niet verstoppen achter de EU

De Europese linkerzijde heeft uit het Griekse drama een belangrijke les geleerd: als je het spel speelt volgens de Europese regels ben je verloren. De vluchtelingencrisis maakt dit meer dan duidelijk. Nederland hoeft niet te wachten tot de EU haar migratiebeleid op orde heeft. Het kan haar verantwoordelijkheid opnemen, en een stevig project opzetten om hier en nu grote groepen vluchtelingen een nieuw perspectief te bieden. Op die manier kan Nederland ook wegen op een positieve uitkomst van de Europese debatten. Dat is het politieke gevecht dat de SP nu moet aangaan. Het zou dit kunnen koppelen aan stoutmoedige praktische initiatieven, bijvoorbeeld naar de vluchtelingen in de Griekse kampen. Zo zou de SP weer aansluiting vinden bij de positieve energie die in onze samenleving zeker aanwezig is, en ook internationaal de linkerzijde perspectieven geven. Dat zou meer energie geven dan het steriel opmaken van lijstjes van landen waarmee deals kunnen gesloten worden of niet.

Populistisch rechts heeft haar antwoord klaar op de neoliberale globalisering: het volk één maken rond de eigen identiteit, om als hecht blok de eigen plek op de wereld veilig te stellen. Het heeft het nog moeilijk met de EU, want een Europees volk bestaat eigenlijk niet, maar alleen kunnen de oude Europese natiestaten het ook niet. Dus daar wordt geschipperd. Maar er wordt aan gewerkt.

Links kan fundamentele problemen zoals migratie en vluchtelingen niet uit de weg gaan. De ogen sluiten leidt alleen maar naar erger: hoe minder aan oplossingen van de vluchtelingencrisis wordt gewerkt, hoe meer de crisis zich uitdiept. Dit versterkt dan weer uiterst-rechts, zodat er nog minder politieke ruimte er is voor oplossingen…  Links moet deze koe bij de horens vatten. Zodra je vluchtelingen vooral als probleem gaat framen zit je op een gevaarlijk hellend vlak.