3 februari 2023 – Op 15 maart worden in Nederland de Provinciale Staten verkozen. Zo heten de provincies hier. Die verkiezingen zijn belangrijk, want de uitslag bepaalt daarna de samenstelling van de Eerste Kamer.

De regering van de liberale premier Mark Rutte (VVD, D66, CDA en Christen Unie) heeft nu in de Eerste Kamer al geen meerderheid meer (32 van de 75 zetels). Zij regeert daarom met ad hoc afspraken in de Eerste Kamer. Verwacht wordt dat de regeringscoalitie in maart in de Eerste Kamer verder verzwakt uit de verkiezingen komt. Een onzekere factor is wel dat Forum voor Democratie de vorige keer in de Provinciale Staten erg goed scoorde, en 12 zetels bezette in de Eerste Kamer. Die partij verkeert nu electoraal in vrije val, en staat in de peilingen op één zetel.

Mark Rutte lijkt uitgeregeerd, nadat hij tien jaar lang alle grote maatschappelijke problemen voor zich uit schoof. Het is onzeker of hij in deze verkiezingen weer een geitenpaadje vindt, bijvoorbeeld door van belastingen en economie een thema te maken dat de kiezer aanspreekt die zich zorgen maakt over zijn portemonnee.

Deze verkiezingen worden ook een belangrijke test voor de samenwerking tussen de PvdA en GroenLinks. Een fusie tussen beide partijen lijkt in de maak. Door een fusie hopen zij een einde te maken aan de politieke dominantie van liberaal rechts. Een aantal coryfeeën zowel van de PvdA als van GroenLinks meldde onlangs lid te zijn van beide partijen. De urgentie snap je wel: wie in Nederland twintig is heeft met Balkenende en daarna Rutte nooit anders gekend dan rechtse premiers. Dat ook de PvdA nu en dan ministers leverde laten we even buiten beschouwing.

De VVD en de PvdA/GroenLinks staan ongeveer gelijk in de peilingen. Dat komt beide goed uit, want zo kunnen zij proberen de kiezer te overtuigen dat de verkiezingen draaien om wie van beide de grootste wordt.

De PvdA en GroenLinks gaan ditmaal nog met eigen lijsten deze verkiezingen in. Maar zij hebben afgesproken daarna in de Eerste Kamer één gemeenschappelijke fractie te vormen. Zo hebben zij nu het beste van twee werelden: een eigen campagne, en een belofte van eenheid. Maar na de verkiezingen zullen zij dus als één fractie belangrijke keuzes moeten maken: gedoogsteun in de Eerste Kamer voor Rutte of niet, voor welke maatregelen, en welke alternatieve coalities? De wittebroodsweken zouden wel eens van korte duur kunnen zijn, en tegenstanders van een fusie in beide partijen zijn nog niet uitgespeeld. Maar als de verkiezingen meevallen zal de verlokking van de politieke macht wel de doorslag geven. (Frank Slegers)