Interview met Patrick van Klink
Oorspronkelijk verschenen op Grenzeloos, 24 april 2014
Eind vorige jaar publiceerden we op Grenzeloos een kritische bespreking van de concepttekst Europavisie van de FNV, geschreven door een werkgroep onder leiding van Agnes Jongerius, oud FNV-voorzitster en nu nummer twee op de lijst van de PvdA voor het Europees Parlement [1]. Nu, een half jaar later en na verschillende discussies in het FNV-ledenparlement ligt er geheel veranderde en sterk verbeterde nota [2].
We praten over deze verandering en de rol van het FNV ledenparlement met Patrick van Klink, een van de leden van dat parlement die een belangrijke rol speelde in deze discussie.
Grenzeloos: Het verschil tussen de nota zoals hij er nu ligt en het oorspronkelijke concept is groot, dat blijkt al bij de eerste zinnen. De oorspronkelijk nota begon met: ‘De Europese Unie is begonnen als een economisch samenwerkingsproject met sociale doelstellingen. Vanaf het allereerste verdrag was het doel van de Europese samenwerking namelijk ook ‘het verbeteren van de levens- en arbeidsomstandigheden van de burgers.’ Die sociale doelstelling van Europa heeft ons door de jaren heen veel moois gebracht, zoals de bescherming van arbeidsvoorwaarden, arbeidstijden en arbeidsomstandigheden, informatie en consultatie rechten van werknemers, en gelijke behandeling op de werkplek.’
De nieuwe nota slaat een heel andere toon aan. Die begint met: ‘Deze FNV Europavisie staat voor een andere koers voor Europa: een Europa van solidariteit en samenwerking in plaats van sociale dumping. Met een democratische economie van en voor de mensen, met gewoon goed werk, duurzame banen van hoge kwaliteit, behoud van koopkracht, publieke diensten van goede kwaliteit en respect voor fundamentele sociale rechten, waaronder vakbondsrechten. Dat is de visie van de FNV in beweging. Op naar een socialer Europa.’ Wat is er gebeurd?
Patrick: ‘Er is in het ledenparlement uitvoerig over het concept gediscussieerd, en op basis daarvan is de nota geheel herschreven. En’, voegt hij daar lachend aan toe. ‘De veranderingen beginnen niet bij de eerste zin van het voorwoord, maar al bij de kaft. Bij het concept stond daar een foto waarop vijf mensen een of ander plan staan te bestuderen, terwijl voorop de nieuwe nota een foto staat van FNV’ers op de vakbondsdemonstratie van 4 april in Brussel waaraan 50.000 vakbondsleden uit heel Europa deelnamen. Dat geeft het verschil in benadering goed weer.’
Grenzeloos: Wat is er allemaal veranderd, en hoe is dat tot stand gekomen?
Patrick: ‘De conceptnota ging uit van de traditionele sociaal-democratische visie op Europa, zeg maar het PvdA-verhaal. Men ging uit van de goede bedoelingen en intenties, zoals die neergelegd zijn in verschillende Europese verdragen. De economische politiek in en van Europa werd als een gegeven beschouwd en als noodzakelijk gezien, en er werd voor gepleit om het sociale karakter van Europa – dat in mening verdrag wordt genoemd – te versterken.
Een dergelijke visie is natuurlijk niet vol te houden in deze tijd van crisis en draconische bezuiniging en de rol van Europa daarin. Het vreemde is dat er al eerder – na het referendum over de Europese Grondwet in 2005 – door de FNV een nota is uitgebracht die veel kritischer was over Europa, dan dit concept.
In het ledenparlement is de conceptnota besproken, en er kwam veel kritiek. In het ledenparlement zitten natuurlijk mensen met heel diverse opvattingen en visies, ook over Europa. Wat centraal stond in de discussie is wat wij als vakbeweging, wat de mensen op de werkvloer, merken van Europa en van de Europese politiek: de neerwaarde druk op de lonen, de afbraak van sociale voorzieningen, de aantasting van vakbondsrechten enzovoort.
Er is twee keer uitvoerig in het ledenparlement over de nota gediscussieerd en daarnaast is hij besproken en geamendeerd door de commissie internationale zaken van het parlement. We hebben er ook andere teksten bij betrokken zoals teksten van de internationale vakbeweging, een nota van de Belgische vakcentrale ABBV, reacties uit de achterban maar ook de kritiek zoals geformuleerd in het stuk in Grenzeloos heeft een rol gespeeld in de discussie. Daarbij ging het natuurlijk niet om de vraag hoe je nu precies het ontstaan van de EU analyseert en hoe je allerlei verdragen beoordeelt, maar om de vraag wat de praktische consequenties zijn voor vakbondsleden en werknemers hier en elders in Europa. Het resultaat is een nota waar veel meer leden zich herkennen, waar verschillende visies naast elkaar een plaats hebben.’
Niet anti-Europa
‘Wat belangrijk was’, benadrukt Patrick, ‘is dat er ondanks de heftige kritiek op het huidige Europa en de Europese politiek er niet sprake was van een anti Europa sentiment, in de zin van we moeten onze problemen los van Europa zien op te lossen. De overtuiging is juist heel sterk dat we samen met andere bonden in Europa op moeten trekken voor onze gezamenlijke belangen. Daarom is de grote opkomst op de demonstratie van 4 april waar vanuit Nederland twee duizend vakbondsleden waren ook zo verheugend.’
‘Het belangrijkste van de nieuwe nota’, zo gaat Patrick verder, ‘vind ik de nadruk op de actiepunten. De strijd tegen de flexibilisering, tegen de afbraak van arbeidsrechten en dergelijke zaken. En daarbij wordt geprobeerd zaken niet alleen maar defensief te formuleren: tegen de afbraak dit en de verslechtering dat, maar ook de noodzaak van korter werken wordt weer genoemd. Juist dat laatste punt wordt op meer plekken in de Europese vakbeweging bediscussieerd en moet internationaal worden opgepakt.
En we moeten ook niet vergeten dat er de afgelopen tijd ook successen zijn geboekt. De strijd tegen de havenrichtlijn, tegen de aanbesteding van het openbaar vervoer, wat er in de Eemsmond is bereikt bij de bouw van de energiecentrale waar de aannemers gedwongen zijn om ook werknemers uit Oost Europa volgens Nederlandse normen te betalen, en dat soort zaken.’
Grenzeloos: Er ligt nu een nota die een verbetering is ten opzichte van het eerste concept, maar wat gaat daar nu verder mee gebeuren?
Patrick: “Natuurlijk, zo’n nota is en blijft maar papier. Het gaat er om wat daar verder in de praktijk mee gebeurt. De bedoeling is dat de nota nu ook zo breed mogelijk in de FNV wordt besproken en dat er consequenties uit worden getrokken voor het werk in de bedrijven, voor de CAO onderhandelingen, in de strijd tegen de flexibilisering, in de verdere uitwerking van de campagne voor koopkracht en echte banen. De volgende stap is het maken van een actieprogramma en daarmee aan de slag gaan. Iets heel belangrijks dat deze discussie heeft opgeleverd is volgens mij dat het duidelijk is dat ‘Europa’, de door Europa gevoerde politiek, niet iets is dat ons overkomt, dat we alleen maar over ons heen kunnen laten gaan, en dat we ons alleen maar kunnen beperken tot het roepen dat het iets socialer moet.
Maar, dat Europa ook voor ons als vakbeweging, of juist voor ons als vakbeweging, een strijdtoneel is waar we op alle mogelijke manieren actief moeten zijn. Niet alleen maar door te lobbyen, niet alleen door af en toe in Brussel te demonstreren, maar door in ons hele vakbondswerk de Europese dimensie mee te laten klinken. Door de contacten met vakbondsleden elders in Europa te versterken en samen op te trekken, door ons niet tegen elkaar uit te laten spelen, door als FNV veel meer aandacht te besteden aan wat er in landen als Griekenland gebeurt en wat de rol van Europa daarbij is. Kortom door ons te gedragen als deel van de Europese vakbeweging.
Half mei, in de aanloop naar de Europese verkiezingen organiseert de FNV een lijsttrekkersdebat, waarbij de lijsttrekkers geconfronteerd worden met de Europavisie van de FNV. Ik hoop dat dat ook een verdere impuls aan de discussie geeft.’
Het ledenparlement
Grenzeloos: Het FNV ledenparlement heeft een belangrijke rol gespeeld in de totstandkoming van deze nieuwe nota. Wat zegt dat over de rol van het parlement in de FNV in beweging?
Patrick: ‘Zeker, de rol van het parlement is bepalend geweest. Vroeger werden dit soort nota’s geschreven door beleidsmedewerkers en bediscussieerd door bestuurders en werden enkele kaderleden er bij betrokken. Nu is de nota twee keer in het ledenparlement besproken en er zijn een aantal leden van het parlement, met name uit de commissie internationale zaken heel actief bezig geweest met het schrijven van amendementen. Het ledenparlement heeft een bepalende stem in het FNV beleid.
Dat werkt naar twee kanten. Bestuurders en beleidsmedewerkers moeten rekening houden met het ledenparlement. Maar omgekeerd moeten de leden van het parlement ook hun verantwoordelijkheid nemen. Het is misschien verleidelijk om als parlementslid alleen het bestuur en bestuurders te verwijten wat er allemaal fout is , maar erg productief is dat natuurlijk niet. Het parlement heeft macht, en dan moet je die ook gebruiken. Dan kan je die ook gebruiken om dingen bij te stellen, om initiatieven te nemen om de bond verder te versterken en strijdbaarder te maken. De discussie over deze nota heeft laten zien dat dit kan, en dat we op die weg door moeten en kunnen gaan.
[1] Voor de Vlaamse lezers: FNV staat voor Federatie Nederlandse Vakbeweging, en is de grootste vakbondskoepel in Nederland, met zo ‘n 1,4 miljoen leden. (De tweede grootste is CNV, Christelijk Nationaal Vakverbond, met een goede 300.000 leden.) FNV ontstond in 1981 door fusie van het socialistische NVV en het katholieke NKV. FNV bestaat uit 17 bonden, die samenwerken in de overkoepelende ‘vakcentrale’. De grootste bond is FNV Bondgenoten (470.000 leden) met leden in de industrie, transport, voeding … De tweede grootste bond is Abvakabo, waarvan de 360.000 leden werken bij de overheid, in het onderwijs, de zorg enz. [Noot van de redactie van Ander Europa]
[2] De nota is nog niet digitaal beschikbaar. Op het moment dat dat wel het geval is zullen we er een link naar plaatsen.