30 januari 2023 -De Nederlandse premier Rutte en zijn minister van buitenlandse zaken Wopke Hoekstra waren op 17 januari op bezoek bij president Biden en buitenlandminister Blinken. Ze zouden het “onder andere” hebben over steun aan Oekraïne en de oorlog tegen Rusland, maar iedereen had wel door dat het in feite zou gaan over de oorlog – voorlopig beperkt tot het economische – van de VS tegen China. Wat Nederland daarmee te maken heeft weet ook ongeveer iedereen: het Nederlandse bedrijf ASML produceert geavanceerde apparatuur voor chipsfabricatie, en voert die uit naar zowat de hele wereld. Ook naar China dus, dat ook op het gebied van hightech een prominente wereldspeler is geworden. En dat willen de VS met alle middelen verhinderen (zie Biden en China: Trump Plus).

Vlak na het bezoek kon nog De Tijd schrijven dat Nederland voorlopig geen strengere beperkingen voor de export naar China moet slikken, maar dat ‘voorlopig’ duurde welgeteld tien dagen. Op zijn persconferentie na de ministerraad van 27 januari repte Rutte weliswaar niet over ASML, en het was pas na de vraag van een journalist dat hij boudweg zei dat informatie daarover niet voor het publiek bestemd is (“Die gesprekken zijn gaande, al heel lang. En wij berichten daar eigenlijk niks over.“).

Het belette niet dat men dezelfde dag in de pers kon lezen dat er tussen de VS, Nederland en Japan een “akkoord” was bereikt over chipexportrestricties naar China. Nederlands minister voor buitenlandse handel Liesje Schreinemacher had dan wel krijgshaftig verklaard dat “Nederland niet bij het kruisje zou tekenen”, maar men kan zich voorstellen hoe een “akkoord” bij de hegemon in Washington tot stand komt. Natuurlijk wil Rutte niet veel kwijt over het kruisje waarbij hij moest tekenen…

Deze zet is niet alleen een succes voor de Amerikaanse geostrategische kruistocht tegen China, maar ook voor de Amerikaanse bedrijven die in dezelfde branche actief zijn als ASML, zoals Applied Materials, Lam Research en KLA. Ze werden door Washington in oktober vorig jaar al een exportverbod opgelegd, maar vreesden, aldus de Financial Times, daardoor een concurrentienadeel op te lopen tegenover ASML en Tokyo Electron. Ze zullen Biden toch wel een bedankje gestuurd hebben?

Aan China wordt door het Westen vaak verweten dat de Staat er een te grote greep heeft op de economie, maar voorlopig worden geen Europese regeringsleiders naar Peking ontboden om er te horen wat ze nog mogen exporteren naar de VS. Biden kleedt zijn ingreep op de vrijhandel in met argumenten van militaire aard: geavanceerde chips kunnen gebruikt worden in geavanceerde wapens. Dat weet het Amerikaans militair-industrieel complex natuurlijk maar al te goed, en dat ondervond men in Syrië, Irak, Afghanistan of Libië ook. Voorbeelden van buitenlandse expedities van het Chinese leger zijn echter moeilijker te vinden.

‘Economische oorlog’ is een steeds minder abstract gegeven. Was tot voor kort het Westers narratief dat naties die handel met elkaar drijven en elkaar beconcurreren op economisch vlak niet vlug geneigd zullen zijn om oorlog te voeren met elkaar. Economische en militaire oorlog geraken echter steeds meer vervlochten. De Russische militaire oorlog wordt ook met een economische beantwoord (in de mond van de Duitse groene minister van buitenlandse zaken  Annalena Baerbock, een economische oorlog die Rusland ruïneert, een economische oorlog waardoor Rusland jarhrelang nicht mehr auf die Beine kommt) maar het is te vrezen dat de economische oorlog tussen de VS en China ook militaire allures zou kunnen aannemen. En dan zitten we pas echt in de shit… (hm)