29 juli 2021 – De EU herhaalt voortdurend haar inzet voor de mensenrechten en de rechtsstaat, maar in de praktijk doet ze vaak precies het tegenovergestelde. Haar beleid draagt bij tot de instandhouding van autoritaire regimes, het vergemakkelijken van gewapende conflicten en het verergeren van het lijden van hele bevolkingsgroepen. Als de EU werkelijk de migratie op een humane manier zou willen beheren en verminderen, zoals ze vaak beweert, zou het aan banden leggen van de verkoop van wapens die massale ontheemding veroorzaken een van haar belangrijkste prioriteiten moeten zijn.

Dat is de conclusie van een grondige studie van het Transnational Institute (TNI), na te lezen in de brochure Smoking guns – How European arms exports are forcing millions from their homes. Hier de samenvatting van de belangrijkste bevindingen:

• Wapens en militaire uitrusting die in Europa worden geproduceerd en met een vergunning aan derde landen worden verkocht, lokken gedwongen ontheemding en migratie uit. Deze wapenhandel is ingegeven door de hoge winstgevendheid van de industrie; bovendien vergemakkelijken de huidige controle- en toezichtmechanismen de problematische toekenning van vergunningen en export in plaats van deze te beperken.
• De wapenhandel is politiek en wordt gedreven door winstbejag, maar is ondergereguleerd. Vergelijk dat met andere sectoren, zoals voedsel en landbouw, die niet dezelfde bedreiging als de wapenhandel vormen voor het fundamentele recht op leven en andere mensenrechten, maar veel strenger gereguleerd zijn.
• Het is mogelijk wapens, militair materieel en militaire technologie methodisch te traceren, vanaf het punt van herkomst en export tot waar ze uiteindelijk gebruikt werden, en hun verwoestende impact op de plaatselijke bevolking te documenteren. Het rapport bevestigt zonder enige twijfel dat Europese wapens rechtstreeks worden gebruikt, niet om bevolkingen te verdedigen of de lokale of regionale veiligheid te vergroten, zoals vaak wordt beweerd, maar om hele landen en regio’s te destabiliseren.
• De wapenindustrie is betrokken bij duidelijke schendingen van niet-overdrachtclausules en eindgebruikersovereenkomsten (end user agreements, EUA’s), ondanks een zogenaamd krachtig controlesysteem. Uit het bewijsmateriaal blijkt dat wanneer wapens eenmaal verhandeld zijn, het vrijwel onmogelijk is te controleren hoe zij uiteindelijk gebruikt zullen worden, ook al kunnen zij getraceerd worden. Hoewel bekend was dat de invoerende landen de EUA’s hadden geschonden, bleven de EU-lidstaten hen wapens en militair materieel verkopen.
• Ongeacht of wapens werden geëxporteerd naar officiële defensiekrachten of uiteindelijk werden gebruikt door niet-statelijke gewapende actoren, en ongeacht of EUA’s en andere controlemechanismen werden gerespecteerd, het resultaat was hetzelfde: Europese wapens werden gebruikt in militaire operaties die leidden tot destabilisatie en daaruit voortvloeiende gedwongen ontheemding en migratie. De destabilisatie, in de hand gewerkt door de Europese wapenleveringen, droeg er vervolgens toe bij dat Europa zijn grensbeveiligingsapparaat enorm uitbreidde om te reageren op de kennelijke dreiging die uitgaat van vluchtelingen die trachten binnen te komen en asiel aan te vragen.
• De wapenexport van Bulgarije, Kroatië en Roemenië is de afgelopen jaren sterk gestegen, waarvan een groot deel naar West-Aziatische landen gaat. Vóór 2012 exporteerde Kroatië bijvoorbeeld munitie ter waarde van minder dan 1 miljoen euro per jaar, maar met het uitbreken van de oorlog in Syrië is dit elk jaar sterk gestegen tot 82 miljoen euro in 2016. Het Europees Parlement heeft Bulgarije en Roemenië opgeroepen de wapenexport naar Saudi-Arabië en de VS stop te zetten (als het risico bestaat dat deze wapens een andere bestemming krijgen), maar tot dusver tevergeefs.
• In Syrië hebben naar schatting 13 miljoen mensen humanitaire hulp nodig en meer dan de helft van de bevolking is nog steeds ontheemd – waaronder 6,6 miljoen vluchtelingen in buurlanden, zoals Jordanië en Libanon, die vervolgens proberen naar Europa te vluchten, daarbij de omgekeerde weg volgend van de wapens die hen ontheemd hebben. Nog eens 6,7 miljoen mensen zijn binnenlandse ontheemden in Syrië.

De wapenbedrijven geïdentificeerd in deze studie zijn onder meer: Airbus (Frans-Duits), ARSENAL (Bulgarije), BAE Systems (UK), Baykar Makina (Turkije), EDO MBM (UK), Intermarine (Italië), Kintex (Bulgarije), Leonardo (Italië), Roketsan (Turkije), SB Aerospatiale (Frankrijk), TDW (Duitsland), Turkish Aerospace Industry (Turkije), en Vazovski Mashinostroitelni Zavodi ЕAD (Bulgarije).